Jak działa wykrywacz metali?
Charakterystycznym elementem dla wszystkich tego typu urządzeń jest okrąg lub dysk o średnicy kilkunastu lub kilkudziesięciu centymetrów, który możemy trzymać tuż nad powierzchnią gleby przy pomocy odpowiedniego trzonka i uchwytu. W tym okrągłym przedmiocie znajduje się “oko” naszego wykrywacza, czyli odpowiednia cewka indukcyjna lub zespół cewek.
Zadaniem tych cewek jest generowanie zmiennego pola magnetycznego oraz odbieranie go i przetwarzanie na postać elektryczną. Jeżeli dookoła nich nie ma żadnych przedmiotów wykonanych z ferromagnetyków (żelazo, kobalt lub nikiel), rozkład pola nie jest zaburzany. Jeżeli jednak w pobliżu znajdzie się metalowy przedmiot, część energii pola magnetycznego wniknie w niego, co zostanie zarejestrowane przez cewkę odbiorczą.
Niektóre wykrywacze działają inaczej: cewka detektora jest fragmentem obwodu rezonansowego, który został sprzęgnięty z generatorem sygnału zmiennego. Umieszczenie przy cewce metalowego obiektu zmienia jej właściwości, co odstraja generator. Zmiana częstotliwości sygnału jest dla nas informacją o wielkości oraz położeniu szukanego obiektu.
Istotne parametry
Wykrywacz metali, jak każde urządzenie elektroniczne, cechuje się pewnymi parametrami. Warto zwrócić uwagę na kilka z nich.
Tryb pracy
Mamy dwa rodzaje wykrywaczy. Tryb pracy definiuje sposób jego zachowania po znalezieniu się cewki nad metalowym obiektem.
Statyczny to taki, w którym wskazania wykrywacza (optyczne i/lub akustyczne) są przez cały czas takie same, jeżeli w zasięgu cewki jest przez cały czas taka sama bryła metalu. Stojąc nad nią, wskazania nie zmienią się. Dopiero po odejściu na bok zaczną one zanikać, aż spadną do zera.
W trybie dynamicznym wskazania zależą od aktualnych zmian zachodzących w otoczeniu cewki. Czyli dochodząc do miejsca, w którym jest zakopany przedmiot, wskazania będą się pojawiały. Ustaną po zatrzymaniu się w miejscu, nawet stojąc tuż nad czołgiem. Reaguje on wyłącznie na zmiany otoczenia cewki.
Dyskryminacja
Nowoczesne wykrywacze metali potrafią nie tylko znaleźć metalowy przedmiot, ale nawet określić, z czego został wykonany. Do tego właśnie służy funkcja dyskryminacji. Różne metale mają inne właściwości magnetyczne, więc elektronika wykrywacza jest w stanie rozróżnić z czego został wykonany obiekt leżący w ziemi pod cewką.
Prowadząc poszukiwania czołgu czy stalowych hełmów można wyłączyć sygnalizację aluminiowych puszek albo mosiężnych łusek po nabojach. W ten sposób nie będziemy tracić sił i czasu na wydobywanie z ziemi rzeczy nam niepotrzebnych.
Strojenie gruntu
Bardzo ważna funkcja w wykrywaczach, szczególnie statycznych. Polega na ustawieniu punktu neutralnego, czyli pokazaniu wykrywaczowi, jak oddziałuje magnetycznie sama gleba pozbawiona metalowych przedmiotów.
W ten sposób można dostosować próg czułości naszego detektora do gleby zawierającej domieszkę żelaza (np. wzdłuż linii kolejowej) albo zawierającej sole innych metali. Mamy trzy tryby strojenia gruntu: ręczny, automatyczny i tak zwane śledzenie gruntu. Ten ostatni tryb powoduje, że wykrywacz z czasem sam “uczy się” jakie właściwości ma gleba i dostosowuje swoje wskazania.
Zerowanie
Każde urządzenie, zwłaszcza tak czułe, jest podatne na zmiany temperatury i wilgotności. Dochodzi wtedy do odstrojenia jego obwodów, mimo, iż nie doszło do wykrycia czegokolwiek. W takiej sytuacji można łatwo przywrócić konfigurację, najczęściej wciskając odpowiedni przycisk. Wszystkie obwody dostroją się ponownie i nasz wykrywacz będzie mógł pracować dalej.
Masa i stelaż
Wielogodzinne poszukiwania mogą być męczące, jeśli będziemy musieli operować ciężkim i niewygodnym do trzymania wykrywaczem. Dlatego warto zwrócić uwagę na pozornie tak nieistotny szczegół jak masa urządzenia wraz z osprzętowaniem i zasilaniem (baterią lub akumulatorem). Dla jednych noszenie danego urządzenia nie będzie stanowiło problemu, a dla innych może być męczarnią połączoną z szybkim zmęczeniem mięśni ramion.
Istotny jest tu również stelaż, czyli pręt trzymający cewkę wraz z odpowiednią podpórką na łokieć. Musi mieć odpowiedni zakres regulacji - osoba o wzroście 1,6m będzie chciała inaczej ustawić jego długość niż ktoś, kto mierzy sobie 2m lub więcej. Najlepiej, aby był wykonany z włókna węglowego, ponieważ jest lekkie i odporne, chociaż to dosyć drogi zakup.
Zasięg
To najważniejszy parametr dla każdego poszukiwacza, choć najmniej przewidywalny. Duże obiekty zniekształcają pole magnetyczne pochodzące od cewek nawet w znacznej odległości. Z kolei niewielkie, jak monety czy guziki, wywierają niewielki wpływ na pole magnetyczne i mogą zostać niezauważone przez wykrywacz, jeżeli znajdują się odpowiednio głęboko.
Ponadto, każdy z metali zachowuje się inaczej. Zdecydowanie najłatwiejsze do wykrycia będą stal i żelazo, ponieważ mają zdecydowanie większą przenikalność magnetyczną niż miedź, mosiądz czy aluminium. Dlatego trzeba zwrócić uwagę na to, jakiego typu metali będziemy poszukiwać.
Własny wykrywacz
Możemy takie urządzenie kupić gotowe lub zbudować je samemu. Frajda z takich poszukiwań będzie wtedy podwójna. Po pierwsze, sami zbudowaliśmy i zestroiliśmy ten przyrząd, a to wcale nie jest łatwa sprawa. Po drugie, jeżeli coś uda się nim znaleźć, to będzie oznaczało, że on naprawdę działa!
Podsumowanie
Wykrywacz metali to urządzenie, dzięki któremu możemy znaleźć nie tylko ślady naszej przeszłości. Zaginione klucze, telefon czy wiertło zagubione gdzieś w trawie będą znacznie łatwiejsze do znalezienia. Tak samo pracownicy budowlani, którzy muszą podjąć decyzję o dokonaniu wykopu w miejscu, w którym potencjalnie może znajdować się przewód energetyczny - mogą użyć wykrywacza i w kilka minut dowiedzieć się, czy ich obawy są zasadne.