Serwisy partnerskie:
Close icon
Serwisy partnerskie

Wzmacniacze audio - schematy i działanie

Article Image
Wzmacniacze audio, zwane również akustycznymi lub głośnikowymi, są wykonane w różny sposób. Od ich topologii zależy wiele parametrów, bardzo istotnych dla odsłuchu.
1. Repetytorium użytkowej elektroniki 2. Repetytorium użytkowej elektroniki - Oświetlenie LED pod szafkami 3. Repetytorium użytkowej elektroniki - Oświetlenie do piwnicy 4. Repetytorium użytkowej elektroniki - Sygnalizator zalania 5. Repetytorium użytkowej elektroniki - Zasilacz do układu audio 6. Repetytorium użytkowej elektroniki - Zasilacz warsztatowy 7. Jaką wkrętarkę wybrać? Na co zwrócić uwagę przy zakupie? 8. Rodzaje tranzystorów bipolarnych i unipolarnych 9. Jak podłączyć taśmy LED 10. Inteligentny dom - wszystko co powinieneś wiedzieć o systemach SMART HOME 11. Jak podłączyć prostownik do akumulatora (ładowanie) 12. Drukarki 3D - budowa i zasada działania 13. Jak prawidłowo zarobić kabel antenowy? 14. Jaki czujnik czadu wybrać i gdzie najlepiej zamontować? 15. Programowanie mikrokontrolerów - o czym należy wiedzieć na początek? 16. Oscyloskop cyfrowy - jaki wybrać? 17. Co to jest barometr i jak działa? 18. Jaki wykrywacz metali kupić? Na co zwracać uwagę przy wyborze? 19. Jak działa sieć 5G i jakie daje możliwości? 20. Diody LED - napięcie diod o różnych kolorach 21. Jaki kompresor samochodowy kupić? 22. Czujniki parkowania - jakie wybrać? 23. Jak ustawić antenę do odbioru naziemnej TV DVB-T? 24. Co to jest rezystor (opornik) i jak działa? 25. Jakie są typy i rodzaje bezpieczników? 26. Co to jest układ scalony i jak działa? 27. Jak zmierzyć napięcie akumulatora miernikiem? 28. Jak zarobić kabel sieciowy RJ-45? 29. Lutowanie - jak lutować kable poprawnie? 30. Arduino - co to jest i jak zacząć? 31. Raspberry pi - co to jest, do czego służy, jak zacząć? 32. Do czego służą kondensatory - zasada działania 33. Co to jest bezpiecznik i jak działa? 34. Jak dobrać i wymienić bezpiecznik? 35. Rodzaje kondensatorów, ich oznaczenia i budowa 36. Kalafonia - co to jest? do czego służy? jak używać? 37. Przewodniki prądu - co przewodzi prąd, a co nie? 38. Jaka latarka czołowa sprawdzi się najlepiej? 39. Jak działa płytka stykowa (prototypowa)? 40. Jakie ogniwa 18650 wybrać i gdzie kupić akumulatorki? 41. Jaki powerbank wybrać? Czym kierować się przy kupnie? 42. Raspberry Pi czy Arduino? Co wybrać? 43. Pierwsze Prawo Kirchhoffa - przepływ prądu w obwodzie elektrycznym 44. Rezonator kwarcowy - schemat, oznaczenia i zastosowanie 45. Drugie Prawo Kirchhoffa - bilans spadku napięć w zamkniętym obwodzie elektrycznym 46. Do czego służy przedwzmacniacz? 47. Wzmacniacze audio - schematy i działanie 48. Co to jest kinematyka? Wzory kinematyki 49. Jaka ładowarka samochodowa będzie najlepsza? 50. Woltomierz - jak podłączyć i do czego służy? 51. Zasilacz laboratoryjny - jaki wybrać, do czego służy i jak użytkować? 52. Jaki magnes neodymowy kupić? 53. Jaki dron wybrać na początek, na co zwrócić uwagę przy kupnie? 54. Jaki filament wybrać - rodzaje filamentów do drukarek 3d 55. Co to jest termistor - zasada działania, jak dobierać? 56. Lokalizator GPS do samochodu - gdzie i jak zamontować? 57. Transmiter samochodowy - jak działa? 58. Jak działa ładowarka indukcyjna i jak nią ładować? 59. Jaki oczyszczacz powietrza wybrać? 60. Silniki prądu stałego - budowa, zastosowanie i zasada działania 61. Co to jest triak - jak go sprawdzić i jak działa? 62. Co to jest tranzystor MOSFET - jak działa, jak sprawdzać? 63. Izopropanol - do czego służy i gdzie kupić? 64. Co to jest tranzystor, jak działa i za co odpowiada? 65. Co to jest Transformator i jak działa? 66. Potencjometr obrotowy - schemat, podłączenie i zasada działania 67. Fotorezystor - charakterystyka, zastosowanie i zasada działania 68. Jak dobrać rezystor do diody? 69. Co to jest Tyrystor i do czego służy? 70. Jakie kable rozruchowe wybrać do samochodu? 71. Jaki miernik grubości lakieru kupić? 72. Pomiar jakości powietrza - jak sprawdzić jakość powietrza w domu i na zewnątrz? 73. Języki programowania sterowników PLC 74. Czym jest napięcie i natężenie prądu? 75. Reguła prawej dłoni, czyli ruch przewodnika w polu magnetycznym 76. Co to jest Bluetooth i jak działa? 77. Co to jest silnik krokowy - zasada działania i przeznaczenie 78. Jaką stację pogodową wybrać? Odpowiadamy czym kierować się przy kupnie 79. Jak działa przekaźnik? 80. Sterowniki PLC co to jest? Jakie jest ich zastosowanie i budowa? 81. Radiator i wentylator - czym są i jak działają? 82. Antena samochodowa - jaką wybrać? 83. Podłączenie czujnika ruchu 84. Czujnik ruchu - zasada działania 85. Wszelakie zastosowanie druku 3D - ogromny potencjał 86. Jaką drukarkę 3D kupić? - na co zwracać uwagę przy wyborze 87. Czyszczenie elektroniki - czym czyścić sprzęt elektroniczny? 88. Wytrawianie płytek drukowanych (PCB) - wszystko co powinieneś wiedzieć! 89. Jak sprawdzić tyrystor - opis jego działania 90. Transoptory - zastosowanie i zasada działania 91. Jak działa stabilizator napięcia i do czego służy? 92. Jak wymienić bezpiecznik w samochodzie? 93. Rodzaje regulatorów napięcia 94. Dioda prostownicza - charakterystyka, oznaczenia, budowa 95. Jaki wzmacniacz dźwięku wybrać? 96. Bramki logiczne - symbole i zastosowanie 97. Jakie przewody (kable) do głośników dobrać? 98. Do czego służy myjka ultradźwiękowa oraz zasada działania. Czego nie można myć? 99. Oscyloskop - co to jest i do czego służy? 100. Rodzaje czujników ruchu
Rozwiń cały spis treści Zwiń spis treści

Co to jest wzmacniacz audio?

Zadaniem tego układu elektronicznego jest prawidłowe wysterowanie głośnika, czyli dostarczenie do niego odpowiedniej mocy. Na wejście wzmacniacza trafia sygnał o bardzo małej amplitudzie, ze źródła o niewielkiej wydajności prądowej. Zatem wzmacniacz akustyczny powoduje wzrost mocy - ponieważ zwiększa zarówno amplitudę sygnału, jak i wydajność prądową.

Głośnik ma impedancję rzędu kilku omów, a źródło sygnału (wyjście odtwarzacza czy karty dźwiękowej) może mieć wiele, wiele większą. Bezpośrednie podłączenie głośnika mogłoby spowodować jego uszkodzenie, a w najlepszym wypadku nie usłyszymy nic. Może też być słyszalne ciche brzęczenie w takt muzyki, ale z komfortowym słuchaniem nie ma to wiele wspólnego. Wzmacniacz dokonuje “przetłumaczenia” sygnału z wejścia na taki, który będzie “zrozumiały” dla głośnika.

Czego oczekujemy?

Każdy tłumacz, nawet najlepszy, niekiedy popełnia błędy. Tak samo jest ze wzmacniaczami: wprowadzają do sygnału zniekształcenia oraz uwypuklają lub tłumią niektóre jego składowe. Nie chcemy tego, dlatego pożądana jest minimalizacja tego typu “dodatków”. Najlepiej, aby sygnał wyjściowy w 100% odpowiadał temu, który jest na wejściu.

Ale to dosyć idylliczne podejście. Im lepsza wierność odtwarzania, tym gorsza będzie sprawność układu. Mówiąc bardziej obrazowo, więcej mocy pobranej z zasilacza zostanie przetworzona na ciepło i wydalona do atmosfery, a mniej trafi do głośnika. Wzmacniacze o bardzo niskich zniekształceniach mają zazwyczaj również niską sprawność, przez co pożerają bardzo dużo energii.

Jest pewien kompromis w postaci tzw. wzmacniaczy cyfrowych, które mają wysoką sprawność i mogą przy tym uzyskać niskie zniekształcenia. Jednak nie ma nic za darmo - aby miały naprawdę wysoką jakość reprodukcji dźwięku, muszą być zbudowane z komponentów wysokiej jakości, które są drogie. 

Jakie są przyczyny powstawania zniekształceń?

Najpoważniejszą przeszkodą jest kształt charakterystyki przejściowej elementów elektronicznych, zarówno tranzystorów, jak i lamp. Nie jest ona linią prostą, lecz ma przebieg wykładniczy lub zbliżony do niego. 

Podanie sygnału “wprost” spowoduje, że część nie zostałaby wzmocniona w ogóle, a część byłaby wzmocniona aż za bardzo, wręcz przesterowana. Z głośnika wydobyłby się niezrozumiały charkot, a nie dźwięk. Dlatego układy wzmacniaczy muszą być zaprojektowane, aby to uwzględniać.

Podział wzmacniaczy

Do wzmacniania dźwięku używa się wzmacniaczy działających w różnych tzw. klasach pracy. Część z nich jest przeznaczona do układów analogowych, a część bazuje na przetworzeniu sygnału do postaci cyfrowej - choć nieco inaczej, niż by to wynikało z nazwy.

Wzmacniacze analogowe

Podstawowy schemat wzmacniacza analogowego może wyglądać tak, jak na poniższym rysunku. Dwa tranzystory mocy pracują w układzie wtórnika komplementarnego i powodują wysterowanie głośnika prądem o odpowiednim natężeniu - realizują wzmocnienie prądu. Z kolei przedwzmacniacz (może nim być np. wzmacniacz operacyjny) zwiększa amplitudę napięcia, czyli realizuje wzmocnienie napięciowe. 

Dodatkowo, dzięki sprzężeniu zwrotnemu pomiędzy wyjściem a wejściem, zmniejsza zniekształcenia oraz utrzymuje zerową wartość napięcia stałego na wyjściu.

W ten sposób mogą wyglądać wzmacniacze audio pracujące w klasie A, B oraz AB. Różnią się ustawieniem spoczynkowego punktu pracy, o czym dalej. W stopniu mocy mogą pracować tranzystory bipolarne i unipolarne.

Klasa A

Wzmacniacze pracujące w tej klasie charakteryzują się tym, że prąd cały czas płynie przez tranzystory wyjściowe, a jego wartość średnia nie ulega zmianie. Mówiąc inaczej, cały czas pobierają z zasilacza prąd o znacznym natężeniu - tranzystory wtórnika komplementarnego stanowią “zwarcie” między liniami zasilania. Od konstruktora wzmacniacza zależy, jakie ma być jego natężenie, ponieważ może to ustawić regulatorem prądu spoczynkowego.

W tej klasie pracy ustawia się te prądy spoczynkowe tak, aby zmiany prądu tranzystorów, wywołane zmieniającym się poziomem sygnału, znajdowały się na możliwie liniowym odcinku charakterystyki. 

Niestety, położenie tego punktu tak wysoko powoduje, że w tranzystorach wydziela się dużo mocy, a tylko niewielka jej część trafia do głośnika. Za to wierność reprodukcji jest bardzo wysoka, ponieważ zniekształcenia są niskie.

Klasa B

Wyjściem z tej sytuacji jest ustawienie punktu pracy w takim obszarze, kiedy tranzystory dopiero zaczynają przewodzić. Wtedy nie płynie przez nie prąd spoczynkowy, ale sygnał wejściowy jest przetwarzany przez całą, zakrzywioną charakterystykę.

Sygnał jest bardzo zniekształcony, więc jego jakość uległa znacznemu pogorszeniu. Potrzebny jest kompromis.

Klasa AB

W tej klasie pracuje zdecydowana większość analogowych wzmacniaczy audio. Punkt pracy ustawiono tak, że tranzystory wyjściowe przewodzą cały czas, ale prąd o niewielkim natężeniu. Wtedy nie pracujemy na dolnej części charakterystyki, która jest najbardziej zakrzywiona.

Im niższy prąd spoczynkowy, tym wzmacniacz pracuje bliżej klasy B, a wyższy oznacza pracę bliższą klasie A. Niemal wszystkie scalone wzmacniacze mocy, jak TDA7294 czy LM3886, pracują w klasie AB.

Wzmacniacze cyfrowe

Analogowy sygnał wejściowy jest przetwarzany na sygnał cyfrowy, a dokładniej - na sygnał prostokątny o zmiennym wypełnieniu, czyli PWM. Realizuje to komparator, który na bieżąco porównuje aktualną wartość sygnału analogowego z sygnałem trójkątnym. Ten drugi jest generowany wewnątrz wzmacniacza.

Stopień wyjściowy klasy D to tranzystory, najczęściej MOSFET, które wzmacniają wytworzony sygnał PWM. Ich praca jest tutaj silnie nieliniowa, ponieważ się załączają lub wyłączają, nie pracują w ogóle w obszarze liniowym.

Ostatni stopień, czyli filtr dolnoprzepustowy (FDP) usuwa z sygnału składowe harmoniczne, tworząc z niego na powrót sygnał pierwotny - tyle, że jego moc jest zdecydowanie wyższa. Najczęściej jest zbudowany z cewek i kondensatorów (filtr typu LC), aby wprowadzał jak najmniejsze straty mocy, mniejsze niż filtr RC.

Klasa D

W tej topologii są zbudowane wzmacniacze pracujące we wspomnianej już klasie D. Nie podchodzi ono od słowa Digital, czyli cyfrowy, po prostu taka wypadła kolejna litera alfabetu. Wzmacniacze w klasie C są stosowane w zasadzie tylko do nadajników radiowych, dlatego nie zostały tu omówione.

Wzmacniacze pracujące w klasie D mają bardzo wysoką sprawność i mogą mieć też wysoką jakość, o ile są dobrze zaprojektowane i zbudowane. W ten sposób pracują zarówno potężne wzmacniacze estradowe, jak i niewielkie wzmacniacze, pracujące w popularnym sprzęcie RTV, na przykład w telewizorach. 

Nawet telefony komórkowe są wyposażone we wzmacniacze klasy D, ponieważ można je wykonać (poza filtrem wyjściowym) w jednym układzie scalonym, co czyni je kompaktowymi.

Podsumowanie

Najpopularniejsze wzmacniacze audio pracują w jednej z czterech klas pracy A, B, AB lub D. Każda z nich ma swoje wady i zalety oraz daje inne możliwości. Na przykład wykonanie wzmacniacza bardzo dużej mocy w klasie A byłoby wręcz niewykonalne ze względu na olbrzymie straty mocy. Dlatego w wielu kwestiach trzeba pójść na kompromis.

1. Repetytorium użytkowej elektroniki 2. Repetytorium użytkowej elektroniki - Oświetlenie LED pod szafkami 3. Repetytorium użytkowej elektroniki - Oświetlenie do piwnicy 4. Repetytorium użytkowej elektroniki - Sygnalizator zalania 5. Repetytorium użytkowej elektroniki - Zasilacz do układu audio 6. Repetytorium użytkowej elektroniki - Zasilacz warsztatowy 7. Jaką wkrętarkę wybrać? Na co zwrócić uwagę przy zakupie? 8. Rodzaje tranzystorów bipolarnych i unipolarnych 9. Jak podłączyć taśmy LED 10. Inteligentny dom - wszystko co powinieneś wiedzieć o systemach SMART HOME 11. Jak podłączyć prostownik do akumulatora (ładowanie) 12. Drukarki 3D - budowa i zasada działania 13. Jak prawidłowo zarobić kabel antenowy? 14. Jaki czujnik czadu wybrać i gdzie najlepiej zamontować? 15. Programowanie mikrokontrolerów - o czym należy wiedzieć na początek? 16. Oscyloskop cyfrowy - jaki wybrać? 17. Co to jest barometr i jak działa? 18. Jaki wykrywacz metali kupić? Na co zwracać uwagę przy wyborze? 19. Jak działa sieć 5G i jakie daje możliwości? 20. Diody LED - napięcie diod o różnych kolorach 21. Jaki kompresor samochodowy kupić? 22. Czujniki parkowania - jakie wybrać? 23. Jak ustawić antenę do odbioru naziemnej TV DVB-T? 24. Co to jest rezystor (opornik) i jak działa? 25. Jakie są typy i rodzaje bezpieczników? 26. Co to jest układ scalony i jak działa? 27. Jak zmierzyć napięcie akumulatora miernikiem? 28. Jak zarobić kabel sieciowy RJ-45? 29. Lutowanie - jak lutować kable poprawnie? 30. Arduino - co to jest i jak zacząć? 31. Raspberry pi - co to jest, do czego służy, jak zacząć? 32. Do czego służą kondensatory - zasada działania 33. Co to jest bezpiecznik i jak działa? 34. Jak dobrać i wymienić bezpiecznik? 35. Rodzaje kondensatorów, ich oznaczenia i budowa 36. Kalafonia - co to jest? do czego służy? jak używać? 37. Przewodniki prądu - co przewodzi prąd, a co nie? 38. Jaka latarka czołowa sprawdzi się najlepiej? 39. Jak działa płytka stykowa (prototypowa)? 40. Jakie ogniwa 18650 wybrać i gdzie kupić akumulatorki? 41. Jaki powerbank wybrać? Czym kierować się przy kupnie? 42. Raspberry Pi czy Arduino? Co wybrać? 43. Pierwsze Prawo Kirchhoffa - przepływ prądu w obwodzie elektrycznym 44. Rezonator kwarcowy - schemat, oznaczenia i zastosowanie 45. Drugie Prawo Kirchhoffa - bilans spadku napięć w zamkniętym obwodzie elektrycznym 46. Do czego służy przedwzmacniacz? 47. Wzmacniacze audio - schematy i działanie 48. Co to jest kinematyka? Wzory kinematyki 49. Jaka ładowarka samochodowa będzie najlepsza? 50. Woltomierz - jak podłączyć i do czego służy? 51. Zasilacz laboratoryjny - jaki wybrać, do czego służy i jak użytkować? 52. Jaki magnes neodymowy kupić? 53. Jaki dron wybrać na początek, na co zwrócić uwagę przy kupnie? 54. Jaki filament wybrać - rodzaje filamentów do drukarek 3d 55. Co to jest termistor - zasada działania, jak dobierać? 56. Lokalizator GPS do samochodu - gdzie i jak zamontować? 57. Transmiter samochodowy - jak działa? 58. Jak działa ładowarka indukcyjna i jak nią ładować? 59. Jaki oczyszczacz powietrza wybrać? 60. Silniki prądu stałego - budowa, zastosowanie i zasada działania 61. Co to jest triak - jak go sprawdzić i jak działa? 62. Co to jest tranzystor MOSFET - jak działa, jak sprawdzać? 63. Izopropanol - do czego służy i gdzie kupić? 64. Co to jest tranzystor, jak działa i za co odpowiada? 65. Co to jest Transformator i jak działa? 66. Potencjometr obrotowy - schemat, podłączenie i zasada działania 67. Fotorezystor - charakterystyka, zastosowanie i zasada działania 68. Jak dobrać rezystor do diody? 69. Co to jest Tyrystor i do czego służy? 70. Jakie kable rozruchowe wybrać do samochodu? 71. Jaki miernik grubości lakieru kupić? 72. Pomiar jakości powietrza - jak sprawdzić jakość powietrza w domu i na zewnątrz? 73. Języki programowania sterowników PLC 74. Czym jest napięcie i natężenie prądu? 75. Reguła prawej dłoni, czyli ruch przewodnika w polu magnetycznym 76. Co to jest Bluetooth i jak działa? 77. Co to jest silnik krokowy - zasada działania i przeznaczenie 78. Jaką stację pogodową wybrać? Odpowiadamy czym kierować się przy kupnie 79. Jak działa przekaźnik? 80. Sterowniki PLC co to jest? Jakie jest ich zastosowanie i budowa? 81. Radiator i wentylator - czym są i jak działają? 82. Antena samochodowa - jaką wybrać? 83. Podłączenie czujnika ruchu 84. Czujnik ruchu - zasada działania 85. Wszelakie zastosowanie druku 3D - ogromny potencjał 86. Jaką drukarkę 3D kupić? - na co zwracać uwagę przy wyborze 87. Czyszczenie elektroniki - czym czyścić sprzęt elektroniczny? 88. Wytrawianie płytek drukowanych (PCB) - wszystko co powinieneś wiedzieć! 89. Jak sprawdzić tyrystor - opis jego działania 90. Transoptory - zastosowanie i zasada działania 91. Jak działa stabilizator napięcia i do czego służy? 92. Jak wymienić bezpiecznik w samochodzie? 93. Rodzaje regulatorów napięcia 94. Dioda prostownicza - charakterystyka, oznaczenia, budowa 95. Jaki wzmacniacz dźwięku wybrać? 96. Bramki logiczne - symbole i zastosowanie 97. Jakie przewody (kable) do głośników dobrać? 98. Do czego służy myjka ultradźwiękowa oraz zasada działania. Czego nie można myć? 99. Oscyloskop - co to jest i do czego służy? 100. Rodzaje czujników ruchu
Rozwiń cały spis treści Zwiń spis treści
Firma:
Tematyka materiału: wzmacniacz audio, RTV, klasa A, klasa B, klasa AB, klasa D, TDA7294, LM3886
AUTOR
Udostępnij
Zobacz wszystkie quizy
Quiz weekendowy
Czujniki temperatury
1/10 Temperatura to
Oceń najnowsze wydanie EdW
Wypełnij ankietę i odbierz prezent
UK Logo
Elektronika dla Wszystkich
Zapisując się na nasz newsletter możesz otrzymać GRATIS
najnowsze e-wydanie magazynu "Elektronika dla Wszystkich"