Zaloguj się
Wszystkie
21 listopada 2019
2410
Rysunek 6 pokazuje kluczowe fragmenty schematu bateryjnej wersji radia Pionier, w którym nie ma zasilacza. Zarówno Pionier jak i Juhas były wytwarzane w dwóch wersjach elektrycznych, różniących się innym rozwiązaniem układu automatyki (ARW) i detekcji. Jedna z odmian nie miała objętego automatyką stopnia wejściowego, w innej zastosowano lampy 1H33, 1F33, 1AF33 i 1L33.
Do zasilania żarzenia służyło 1,5-woltowe ogniwo, używane w starych aparatach telefonicznych o dużej pojemności i wymiarach ok. 60×60×130mm lub akumulator 2V. Na tylnej części chassis znajdował się przełącznik, którym należało ustawić napięcie zgodne ze źródłem zasilania – 1,4V lub 2V (fotografia 7). Jako bateria anodowa służyła bateria 120V lub BAS80.
W latach 1961–1963 powstały dwa następne odbiorniki bateryjne: Malwa, produkowana przez Zakłady im. Kasprzaka oraz Limba, wytwarzana przez Diorę.
Malwa pracowała na lampach 1R5T i 2 × 1T4T, a stopień końcowy miała na tranzystorach. Miała też wbudowaną przetwornicę tranzystorową napięcia służącego do zasilania anod i siatek ekranowych lamp. Zawierała również dodatkowy stopień wzmocnienia p.cz., a zastosowana antena ferrytowa uniezależniała ją od anteny zewnętrznej i uziemienia. Dodatkowy stopień p.cz. zwiększał jej czułość i selektywność. Odbiornik był zasilany z baterii 6V, z 6-woltowego akumulatora albo z 6-woltowego zasilacza sieciowego.
Limba zbudowana była na lampach 1R5T, 1T4T i 1S5T, miała sześć obwodów strojonych, stopień końcowy na tranzystorach oraz antenę ferrytową. Zawierała również przetwornicę tranzystorową do zasilania anod i siatek ekranowych i podobnie jak Malwa była zasilana z baterii, akumulatora 6V lub zasilacza sieciowego. Obydwa odbiorniki cieszyły się powodzeniem ze względu na sposób zasilania jedną baterią, możliwość zasilania z sieci elektrycznej oraz fakt, że nie wymagały anteny zewnętrznej i uziemienia.
W roku 1957 Zakłady Radiowe im. Kasprzaka w Warszawie wyprodukowały pierwszy polski lampowy radioodbiornik turystyczny Szarotka, zbudowany na lampach 1R5T, 1T4T i 1S5T, DM70 i 3S4T (fotografia 8).
Szarotka miała 6 obwodów, antenę ferrytową i dwa lub trzy zakresy, zależnie od wersji. Wewnątrz obudowy mieściły się dwa ogniwa R20, połączone równolegle do zasilania żarzenia oraz bateria anodowa 67,5V o małych wymiarach – 90×70×35mm. Tak małe wymiary uzyskano dzięki zastosowaniu ogniw płytkowych, podobnie jak w baterii 6F9. Odbiornik można było zasilać z sieci, umieszczając go na specjalnej podstawce, w której mieścił się zasilacz (fotografia 9).
W roku 1958 opracowano model Szarotki, która miała stopień wejściowy i tor p.cz., taki jak Szarotka 2, lecz stopień końcowy (mocy) na tranzystorach. Zasilana była z czterech ogniw R20 połączonych w szereg, a napięcia do zasilania anod i siatek ekranowych lamp dostarczała przetwornica tranzystorowa umieszczona w miejscu baterii anodowej. Włókna żarzenia lampy zostały połączone szeregowo, co pozwoliło na zasilanie ich ze wspólnego źródła 6V. Mimo wyprodukowania serii próbnej odbiornik nie został wdrożony do produkcji seryjnej.
W latach 50. popularne były również lampowe radioodbiorniki turystyczne: czechosłowacka Tesla i radziecki Turist, porównywalne z Szarotką. Pamiętam jeszcze, jak ludzie zachwycali się, gdy pojawiła się Szarotka i jak z przejęciem opowiadali sobie, że „jest radio, które można nosić ze sobą, a nawet jechać z nim na rowerze i ono cały czas ładnie i głośno gra”.
Jako ciekawostkę podam, że w dalekich rejonach Rosji, gdzie nie było szansy na prąd elektryczny, dość popularne były radia zasilane... lampą naftową! Na górną część szklanego cylindra lampy nakładano specjalny kołnierz, w którym były odpowiednio poukładane i połączone termoogniwa. Lampa naftowa nie tylko oświetlała, ale swym ciepłem wytwarzała ilość prądu wystarczającą do zasilania radia.
W latach sześćdziesiątych pojawiły się w Polsce trzy typy przenośnych odbiorników firmy Philips: Annette, Babette i Colette. Odbiorniki te były opisywane w „Radioamatorze”. Rysunek 10 pokazuje obwody zasilające odbiornika Annette. Wszystkie miały zakres fal długich, średnich i UKF oraz częściowo wydzielony tor częstotliwości pośredniej FM. Anette zbudowana była na lampach DF97, 3 × DF96, DK96, DAF96 i DL96. Babette – na lampach DF97, DK96, 3 × DF96. Stopień końcowy na tranzystorach. Colette – 3×DF97, 2×DF96, DK96, 2×DAF96, DM71 i 2×DL96. Odbiorniki te mogą posłużyć za przykład bardzo ciekawych i bardzo mądrych rozwiązań. Potwierdzają zasłużenie zdobytą w świecie dobrą markę firmy Philips.
Na uwagę zasługuje zastosowanie w głowicy UKF pentody DF97, która jest polecana do pracy w układzie triody po zwarciu siatki ekranowej i osłonnej z anodą. Jako trioda ma oporność wewnętrzną zbliżoną do triod generacyjnych, m.in. do ECC85, więc doskonale nadaje się do pracy w paśmie UKF jako oscylator, wzmacniacz w.cz. i mieszacz. Sygnał p.cz. wychodzący z głowicy jest wzmacniany przez 3 lampy DF96 w sześciu obwodach, a cały tor FM ma 11 obwodów. Tor AM też ma ciekawe rozwiązanie, gdyż sygnał z obwodów wejściowych jest wzmacniany przez pierwszą lampę DF96 i filtr LC doprowadzony do siatki trzeciej (sterującej) lampy DK96, pracującej jako mieszacz i oscylator w torze AM.
Opisuję to bardzo skrótowo, aby ukazać najbardziej istotne szczegóły. Odbiornik Babette miał tor odbiorczy taki jak Anette, lecz detektor na diodzie germanowej, a wzmacniacz końcowy na tranzystorach. Aby można było zasilać ze wspólnego źródła 6V i układ tranzystorowy, i żarzenia lamp, trzy lampy DF96 mają żarzenia połączone szeregowo, a DF97 i DK96 przyłączone do nich jako żarzenia końcowe, w zależności od wybranego pasma.
Odbiornik Colette jest solidnym aparatem wysokiej klasy i ma 6 obwodów AM, 10 obwodów FM i 10 lamp: 3×DF97, 2×DF96, 2×DAF96, DM71 i 2×DL96. Głowica jest taka, jak w poprzednich, natomiast oscylator w torze AM został oddzielony od mieszacza i pracuje na lampie DF97 w układzie triody. Mieszacz pracuje na lampie DF97, mieszanie sygnałów następuje po doprowadzeniu sygnału z obwodu wejściowego na siatkę pierwszą mieszacza i sygnału z oscylatora na siatkę trzecią. Odwracacz fazy pracuje na lampie DAF w układzie triody i na DM71 (tak, tak, oczko magiczne pracuje jako lampa wzmacniająco-odwracająca).
Lampy DL96 pracują w klasycznym układzie przeciwsobnym, dając na wyjściu moc 0,45W, co jest bardzo dobrym wynikiem jak na radio turystyczne.
Do zasilania anod i siatek ekranowych we wszystkich trzech odbiornikach służy bateria 90V, natomiast żarzenia lamp w każdym odbiorniku jest rozwiązane inaczej.
Aparaty mają również wbudowany zasilacz sieciowy. Na zakresie AM mają antenę ferrytową, a na zakresie UKF dwuramienną antenę teleskopową. Zakres UKF 87,5–100MHz, a ciężar odbiornika z bateriami to... niebagatelne 4,5–5kg. Takie były dobre, przenośne radia bateryjne.
Ważną rzeczą w odbiorniku bateryjnym jest podłączenie minusa baterii żarzenia do tego wyprowadzenia włókna żarzenia, do którego jest dołączona siatka osłonna. Przy odwrotnym podłączeniu źródła zasilania siatka osłonna przestałaby spełniać swoje zadanie, a mając potencjał dodatni, nawet niewielki, mogłaby dość wyraźnie zmienić parametry. Aby eliminować zjawisko dynatronowe, siatka osłonna musi mieć potencjał zerowy lub niewielki ujemny.
NAPISZ DO AUTORA
Facebook
Twitter
Linkedin
Kup teraz
