Choć zagadnienie pracy na styku układów elektronicznych oraz instalacji zasilających i sterowniczych może w pierwszej chwili kojarzyć się głównie z takimi obszarami aplikacyjnymi, jak urządzenia automatyki przemysłowej, sprzęt AGD czy też automotive, to w istocie zakres ten jest znacznie szerszy. Tematyka instalacji elektrycznych współistniejących z obwodami drukowanymi wewnątrz obudowy urządzenia bądź szafy sterowniczej kryje – wbrew pozorom – szereg pułapek, które mogą dać o sobie znać w najmniej oczekiwanym momencie. Niewłaściwie dobrany przekrój przewodów sieciowych, niedopasowanie rodzaju złączki do budowy kabla, czy wreszcie niedostateczne zabezpieczenie końcówek przewodów przed zwarciem w wyniku przypadkowego odpięcia lub oderwania, mogą nie tylko stworzyć realne zagrożenie dla użytkownika i/lub samego urządzenia, ale także skutecznie uniemożliwić uzyskanie wymaganej certyfikacji.
W artykule szeroko omówimy rodzaje przewodów przeznaczonych do różnych typów instalacji oraz stosowane w nich materiały izolacyjne, podamy także szereg przydatnych informacji dotyczących doboru okablowania zasilającego w określonych aplikacjach. Zaprezentujemy zagadnienia związane ze złączami zaciskanymi i przeznaczonymi do nich narzędziami, a ostatnią część artykułu poświęcimy osłonom do przewodów i wiązek kablowych.
Parametry elektryczne przewodów
Dobór okablowania urządzeń (przede wszystkim w zakresie zasilania) podyktowany jest zwykle w pierwszej kolejności maksymalnymi wartościami prądu oraz napięcia pracy – nic więc dziwnego, że właśnie te parametry w największym stopniu warunkują konstrukcję i dobór materiałów, z których produkowane są przewody.
Na wartość maksymalnego napięcia roboczego wpływają takie czynniki, jak grubość i rodzaj materiału izolacji wewnętrznej oraz (jeśli mamy do czynienia z bardziej złożoną konstrukcją, np. wielożyłową lub podwójnie izolowaną) – także zewnętrznej osłony przewodu, czyli tzw. płaszcza. W przypadku przewodów sieciowych do głosu dochodzą tu normy DIN VDE 0298 i IEC 183 – parametry napięciowe okablowania są zapisywane w postaci pary liczb U0/U, gdzie U0 oznacza napięcie nominalne pomiędzy przewodem a otoczeniem kabla (np. metalową otuliną lub ziemią, jeżeli mamy do czynienia z przewodem przeznaczonym do zakopania), zaś U – napięcie nominalne zmierzone między sąsiadującymi przewodami fazowymi. Zalecane szczytowe napięcie pracy jest rzecz jasna znacznie niższe, niż określone przez producenta napięcie próby wytrzymałościowej.
Rezystancja izolacji, determinująca możliwość pracy przewodów w szczególności w warunkach wysokiego napięcia i/lub w niekorzystnych warunkach środowiskowych, może być podana aż na trzy różne sposoby. Najprostszy z nich korzysta z podstawowej jednostki oporności, czyli Ω i jest często stosowany w przypadku kabli sprzedawanych w odcinkach o długości do 1 km – konkretna wartość rezystancji stanowi wynik pomiaru próbnego, dokonywanego przez określenie prądu płynącego wskroś izolacji po przyłożeniu do niej stałego napięcia testowego. W notach katalogowych producentów można także spotkać się z wartością rezystancji właściwej, czyli rezystywności – ta stanowi już stricte właściwość materiału, dlatego odnosi się do jednostkowej objętości i jest najczęściej wyrażana w Ω·cm (przykładowo – izolacje wykonane na bazie PVC oferują zazwyczaj rezystywność powyżej 20 GΩ·cm). W przypadku odcinków dłuższych od 1 km omawiany parametr jest często podawany po przeliczeniu na podstawie rezystywności oraz stosunku średnicy zewnętrznej żyły (wraz z izolacją) do średnicy samego tylko przewodnika. W takim przypadku spotykana w praktyce jednostka przyjmuje postać MΩ·km lub GΩ·km.